Lévy e Schleicher: externalización da memoria en cabezas ben amobladas

Por parte de certos sectores que buscan influír no debate educativo, está a alertarse acerca dun suposto desastre que se produciría no Sistema Educativo do noso país provocado pola nova lei de educación, a LOMLOE. Segundo esta corrente de opinión, abundantes exemplos poden verse nos medios de comunicación máis conservadores, a nova lei repite os erros da LOGSE e minusvalora tanto a memoria como os coñecementos no seu novo currículo.

Os que así opinan, non teñen en conta que o mundo en que vivimos e, especialmente, o mundo no que vivirán os actuais e futuro alumnos, pouco ten que ver co mundo que nos tocou vivir a nós e aos nosos antecesores. Como sinala Andreas Schleicher, director da área educativa da OCDE:

Tes ao sistema educativo preparando para un mundo que xa non existe e non facéndoo para o mundo que estamos a ver emerxer. É duro para os pais aceptar que o mundo dos nosos fillos é diferente á imaxe que temos do noso. Pero niso consiste a educación. En preparar aos estudantes para o seu futuro, non para o noso pasado.

E unha das cuestións que cambiou, e de que maneira, é o sistema de acceso á información. Hoxe en día estase producindo un incremento exponencial no que poderiamos denominar «externalización da memoria». En palabras do filósofo Pierre Lévy:

Cando eu falei de intelixencia colectiva fai 27 anos, evidentemente, o que estaba a defender era un uso ética e socialmente positivo da tecnoloxía. Pero onde eu quería pór o acento sobre todo era no aumento evidente das capacidades cognitivas. Por exemplo, o aumento da capacidade de memoria a través da súa externalización nos medios dixitais. E xa ve, hoxe, se vostede non se acorda de algo nese momento, teclea Google e xa está. Unha inmensa memoria está á nosa disposición. A ver, esa externalización da memoria xa comezara moito antes: unha biblioteca é iso, en realidade.

A Pierre Lévy, o entrevistador preguntáballe se esa memoria infinita non nos impediría desenvolver o noso propio exercicio de memoria. A resposta do filósofo non deixa lugar á dúbida:

Como se supón que son filósofo voulle a citar a Platón. No seu soado diálogo Fedro, xa di que a invención da escritura non é necesariamente algo positivo porque con ela a xente deixa de exercer a súa memoria persoal xa que a substitúe por unha memoria externa. Así que esta problemática existe desde fai 6.000 anos coa externalización das nosas facultades cognitivas, hai como unha tendencia antropolóxica cara a iso. Agora ben, eu levo 40 anos dando clases e sempre dixen aos meus alumnos que exerciten a súa memoria e que alimenten o seu espírito. Trátase de ter unha cabeza ben amoblada. Montaigne distinguía entre unha cabeza ben construída e unha cabeza chea. Está claro que hai todo un esforzo educativo que facer, un esforzo de transmisión da cultura.

Trátase, certamente, de conseguir cabezas ben amobladas. E nesa dirección vai a actual lei de educación, a LOMLOE. Unha reforma do noso sistema educativo valorada positivamente por Andreas Schleicher que o expresa do seguinte modo:

O actual currículo en España ten, digamos, un quilómetro de amplitude e un centímetro de espesor, e creo que non é bo para os estudantes. O futuro para España debería pasar por ensinar menos cousas, pero de forma máis profunda, xerando máis compresión.

«Ensinar menos, Aprender máis», este é o título do artigo que no seu día me publicou eldiario.es (ver aquí) e no que, de forma máis ampla, expreso a miña coincidencia coa nova liña que pretende seguir a reforma educativa emprendida no noso país. Esperemos que o resultado sexa positivo e non esquezamos que un dos seus aspectos máis importantes será a formación dos docentes.

Nota: Podedes acceder á entrevista completa de Pierre Lévy pulsando aquí e á de Andreas Schleicher pulsando aquí. As fotos de cabeceira desta entrega están editadas a partir das publicadas nas citadas entrevistas.