70º Norte: Acubillando a distopía
Veño de ler a novela de Xaime Toxo, “70º Norte”, recén saída do forno. Unha obra na que podemos ler na súa contraportada, acompañando a foto do seu autor, o seguinte texto:
O colapso social acontece nas grandes áreas metropolitanas indiferentes ao que non sexa o seu propio ritmo desaforado de desenvolvemento.
Unha praga contaxiosa con matices de maldición bíblica, leva á civilización postindustrial aos límites da desaparición. No medio dunha extinción, sen conciencia do perigo, un pequeno grupo intúe que o paradoxo da salvación radica nas persoas que permaneceron illadas nos remotos contornos dunha natureza tan implacable como imprescindible.
A Colonia é como denominan o campamento nómade onde viven. Moverse cara ao norte non é unha opción, senón unha condición de supervivencia.
A miles de quilómetros do ruído das urbes, o destino da especie humana está en saberse unha parte máis do planeta que habita”.
Xa que logo, e de forma nidia, albiscamos que a recente pandemia provocada pola COVID foi o punto de partida que deu orixe a esta novela. Rematada a lectura, coloquei distraidamente o libro nun andel e foi nese instante cando me decatei que, por cuestión de meigas ou por simple azar, ficou a carón da obra de Bruno Latour titulada “Onde estou?”.
Este feito non chamaría a miña atención de non ser porque o texto de Latour é, en palabras do propio autor, “un conto filosófico, a mellor forma, ao meu entender, de sortear a dolorosa experiencia do confinamento para familiarizarnos co cambio de cosmoloxía imposto polo novo réxime climático”.
Alí no andel quedaban, capa contra capa, dúas obras nas que a recente e dolorosa experiencia da pandemia exerce un gran papel protagonista. Cadraron xuntos un principio e un final. Un principio, “70º Norte”, a primeira novela de Xaime Toxo. Un final, a derradeira obra escrita por Bruno Latour, o gran filósofo e sociólogo francés, o seu testamento literario inspirado en “A metamorfose” de Kafka.
Xaime Toxo sitúanos nun mundo distópico, frío e duro. A pesares de transcurrir gran parte da mesma a campo aberto, tórnase claustrofóbica e anguriante. Non hai concesións á esperanza. Basta ler a reflexión do protagonista principal acerca desta verba:
-Esperanzas- musitou a palabra cun ton amargo.
Supoñía un desexo ou unha renuncia? En calquera caso, desconfiaba daquela palabra e intentaba non usala; posuía a armazón dunha trampa, con zonas escuras de enganos que o condenaban a melancolías innecesarias.
Como o gran poeta que é, Toxo compón unha obra pausada, coa paciencia dun orfebre da palabra, que esixe unha lectura vagarosa e diletante. De certo que o filósofo Rob Riemen indicaríanos a necesidade dunha lectura “par coeur”, facendo referencia a que “para ter coñecemento dun texto fai falla que se convirta en parte dun mesmo, é dicir: que sexa parte do noso corazón”.
Ao igual que acontece no texto de Latour, Xaime Toxo convirte a súa narración nun atroz bruído co que quere chegar ao fondo da conciencia da humanidade para que esa esperanza esvaída na novela xurda do compromiso de cada lector. Esa é a súa forma de acubillar a distopía.