Reescribindo a Marx: Tesis XI
Nun recente e excelente artigo, Manuel Cruz, gran filósofo e compañeiro de fatigas na política cotiá, fai referencia á tese XI de Karl Marx sobre Feuerbach e propugna a súa reformulación. “Nada depende xa de nós” é o indicativo título de tal artigo publicado en La Vanguardia.
Lembremos o literal da tese XI de Marx: “Os filósofos non fixeron máis que interpretar de diversos modos o mundo, pero do que se trata é de transformalo”. Unha chamada á acción, á praxe, e unha ruptura do filósofo alemán contra aqueles que quedan no abstracto, concretamente contra Hegel e os idealistas.
Manuel Cruz, facéndose eco desa tese, convídanos a considerar a súa reformulación tomando en consideración a realidade dos tempos actuais en que nos toca vivir. Unha reformulación que resulta de extrema dureza, pero que, comparto con el, responde, cal fiel fotografía, ao momento polo que a humanidade está a atravesar.
Cruz, de forma modesta (segundo as súas propias palabras), transforma a tese XI deixándoa do seguinte modo: “Até agora os homes dedicáronse a tentar transformar a realidade, do que se trata a partir de agora é de que consigan sobrevivir a ela”.
Non pode estar máis atinada a frase para os tempos que corren. O primeiro que se nos pode vir á cabeza é o cambio climático, o perigo que algúns xa dan por irreversible de converter o noso planeta nun lugar no cal a raza humana, a vida en xeral, corran perigo de extinción. Pero pecariamos de reduccionistas si quedásemos aí.
A pandemia pola que estamos a atravesar faille lembrar a Manuel Cruz aqueles momentos nos que se dicía que sairiamos dela sendo mellores, “máis fortes, máis solidarios, máis responsables”, pero a realidade non parece apuntar nesta dirección.
O crecemento da desigualdade no mundo e, hai que dicilo, tamén no noso país, acelerouse coa pandemia. Os esforzos de solidariedade coas persoas e países máis vulnerables foron moito menores do que sería necesario. Por certo, unha solidariedade que non poucos achacaron, non á nosa conciencia, senón á necesidade dunha barreira protectora que nos afastase do virus aos sectores máis acomodados e aos países máis prósperos.
Unha realidade na que tampouco soubemos, poidemos ou quixemos abordar problemáticas globais como a fame negra, a seca ou o déficit sanitario e educativo dunha ampla xeografía do planeta.
Restablecer políticas baseadas en valores debese entenderse como cuestión prioritaria si, como nos lembra a reformulación da tese XI de Manuel Cruz, pretendemos conseguir sobrevivir á realidade que creamos. O fácil será botar a culpa a “os políticos”, pero isto sería o mesmo que utilizar a estratexia da avestruz, pretendendo ignorar que a política é reponsabilidad de todos e a cada un de nós, aínda que –seguramente- duns máis que doutros.
Política con maiúscula baseada en valores e valores que deben impregnar todas as estruturas que a conforman. No seu libro “Nova socialdemocracia”, Manuel Escudero sinálanos que “un partido desideologizado é un partido que avanza ás alancadas cara á tecnocracia, é dicir que termina por pór o foco nas cuestións técnicas sobre a base de presupostos ideolóxicos conservadores, que avanza cara a políticas sen alma, baseadas en cálculos electorais de curto prazo ou de mercadotecnia e que, en consecuencia, perde o ímpeto reformador que hoxe necesita”.
Os socialistas debemos tomar boa nota destas palabras de Escudero, o sucedido en Francia co partido socialista, acompañado polo preocupante auxe da extrema dereita, é algo que necesita afrontarse desde a profunda reflexión dos partidos progresistas. A parresía debe ser a actitude desde a cal afrontar o necesario debate para que a alma, os valores do socialismo, non figuren ausentes das políticas públicas. Parresía no sentido que lle dá Michel Foucault, aquel en que “o falante usa a súa liberdade e elixe a franqueza no canto da persuasión, a verdade no canto da falsidade ou o silencio, o risco de morte no canto da vida e a seguridade, a crítica no canto da adulación e o deber moral en vez do auto-interese e a apatía moral”.