Centros educativos: os 100 mellores non teñen astronautas
Recentemente, un medio de comunicación publicaba un documento baixo o título «Os mellores centros escolares. 100 colexios». Na portada do devandito documento, apostilaba o xornal que o obxectivo de tal publicación é «servir de guía para as familias que buscan o colexio ideal para os protagonistas do futuro do noso país». Había que entrar no texto de páxinas interiores para saber que a listaxe se refire exclusivamente aos 100 mellores centros privados e privados-concertados de España.
O «modus operandi» deste tipo de rankings raia no tendencioso. Certo que indica que os centros seleccionados en ningún caso pagaron pola súa inclusión ou posición no ranking, pero tamén o é que sinalar que a devandita listaxe serve «para as familias que buscan o colexio ideal» resulta dunha clara determinación de apostar por un sistema educativo privado como base da excelencia educativa. Aquelas familias que busquen «o colexio ideal» deberan, xa que logo, matricular ás súas fillas e fillos en colexios privados ou privados concertados. Por certo, en Galicia teríanno ben difícil, só un centro educativo, e privado, entre os 100 primeiros.
A ecuación privada=excelencia non deixa de ser un produto ideolóxico daqueles que pretenden a total liberalización dos servizos esenciais, como a educación e a sanidade, para que sexan atendidos polo libre mercado. Nichos de negocio que cada vez contan co interese de grandes fondos de investimento que procuran reducir ao mínimo a presenza do público ante unhas actividades das que creen poden sacar rendibilidade. O resumo final do que realmente buscan pódese resumir cunha frase que teño empregado en varias ocasións: «Para a privada a excelencia, para a pública a beneficencia».
A recente pandemia deixounos ben ás claras a necesidade de contar cuns servizos esenciais públicos robustos e ben dimensionados. En Sanidade este feito foi evidente, pero tamén en Educación. Os recortes de crises anteriores produciron nos servizos públicos unhas carencias en recursos materiais e humanos que nos pasaron factura. Pretender agora volver á senda de adelgazar o público non parece que sexa a decisión máis axeitada por moito que algúns o pretendan.
Como a cuestión económica, o negocio, semella que ofende un pouco ao oído, non deixan de recorrer a outros argumentos, dos cales o máis recorrido é o da liberdade. Así, apostar polo público sería atentar contra o grao de liberdade, contra a libre elección por parte da cidadanía. Neste caso habería que preguntarse se en Finlandia -país que moitas veces se pon de exemplo en excelencia educativa-, con cerca do 90% de porcentaxe de alumnado que estuda en centros públicos, a súa cidadanía séntese menos libre que en España. Lembremos que o noso país ocupa o cuarto lugar da Unión Europea de entre os que contan con menor porcentaxe de estudantes en centros públicos (datos de Eurostat – UE27 – curso 2020-21).
E non, non é certo que a calidade dos centros públicos sexa inferior á dos centros privados ou privados-concertados. O coñecido informe PISA, vén recalcando nas súas sucesivas edicións que as diferenzas de rendemento entre os centros públicos e os privados e privados concertados desaparecen, ou mesmo é superior nos centros públicos, cando se ten en conta o impacto do Índice Social, Económico e Cultural (ISEC) do centro e do seu alumnado.
Máis próximo resulta fixarnos na proba de Avaliación do Bacharelato para o Acceso á Universidade (ABAU), onde nas referencias das notas máis altas sempre figuran os centros públicos de forma maioritaria.
Permítanme acabar coa referencia ao título deste artigo, certamente os 100 mellores centros non contan con astronautas nas súas filas, tal honra corresponde ao sistema educativo público. Pablo Álvarez e Sara García, que figuran na nómina de 17 astronautas anunciada o pasado 23 de novembro pola Axencia Espacial Europea (ESA) dicían o seguinte: «É un orgullo comprobar que a educación pública en España é excelente» (Pablo) e «é un orgullo conseguir este logro vindo da educación pública» (Sara).