Os ollos do irmán eterno: Gobernar significa remangarse
Comezo con este libro de Stefan Zweig, “Os ollos do irmán eterno”, unha segunda edición da serie á que xa denominei o pasado ano como “Lecturas pendentes de verán”. Se algo boto de menos na vida política do Congreso é, precisamente, a falta de tempo para gozar do pracer de ler co conveniente acougo e o verán ofrece a oportunidade de saldar máis dunha débeda pendente.
O libro de hoxe é un delicioso e pequeno opúsculo, apenas unhas setenta páxinas, o que permite lelo dunha sentada. En canto ao seu argumento, permitídeme que utilice o que aparece na Wikipedia que creo resume ben o contido do libro:
A obra narra o camiño dun guerreiro chamado Virata cara á purificación. A novela áchase ambientada na India durante a época de Gautama Buddha (século VIN a. de C.) na corte dun rei Rajput, sendo o seu protagonista o guerreiro Virata (Virâta, voz sánscrita: n.m. 1. Unha das formas de Deus, 2. kshatriya, guerreiro; adj.: “descomunal”, “poderoso”). O seu argumento é como segue. Unha rebelión no reino obriga ao rei a pór ao mando dos seus exércitos a Virata, famoso guerreiro ao que o pobo outorga o título honorífico de “Espada centelleante”. Virata, fiel no cumprimento dos seus deberes de caste, acepta defender ao rei sen preguntar quen son os inimigos. Sufoca a rebelión e, tras o combate, ao contar os mortos no campo de batalla, descobre o cadáver do seu irmán, morto pola súa man e cuxos ollos fríos lle miran acusadores. A transformación iníciase. É todo un símbolo en acción o que a novela transcorra na época de Buda, pois a compaixón polos seres viventes (kâruna) alaga o corazón do guerreiro. Virata considera que, quen mata a un semellante, está a matar a un irmán e renuncia ás súas prerrogativas de xeneral vitorioso. As súas experiencias lévanlle a asimilar en si os ensinos da filosofía do Bhagavad Gîtâ a este respecto e, seguíndoas, chega por fin ao carreiro correcto que conduce cara á autorrealización, todo isto lanzaralle por diversas etapas como guerreiro, xuíz, nobre, anacoreta, en busca da liberdade e a tranquilidade de espírito. Ao final descubrirá que só quen é útil é libre: quen dá a súa vontade a outro e a súa enerxía a un labor.
O libro comeza con esta referencia ao Canto Terceiro do Bhagavad-gītā:
Non por evitar a acción
líbrase un de facer,
así, nin por un momento
pode deixar de actuar.
Virata, a través do seu camiño de procura, que empeza como gran guerreiro e acaba como coidador de cans, chega a unha conclusión semellante ao termo do mesmo. As súas palabras finais, incomprendidas por aqueles que lle rodean, reflicten a sabedoría alcanzada ao final do seu carreiro vital:
Quería estar libre de culpa e evitei toda acción, pero aínda así non deixei de estar envolto na rede que os deuses impuxeron aos homes.
Tamén a non acción é acción.
Quizá sexa a deformación profesional a que me fai conectar estas palabras de Vitara coa política. Non fai falta dar nomes de políticos/gobernantes aos que se lles achacou a súa indolencia e falta de acción de goberno. Guiados polo texto de Zweig e do Bhagavad-gītā teremos que convir que tales acusacións son erróneas desde o punto de vista de que toda “non acción” non deixa de ser unha “acción”.
Cobra así sentido a frase pronunciada polo actual presidente do Goberno, Pedro Sánchez, no recente Comité Federal do PSOE:
A inacción é un erro seguro.
De non ser unha acción, a inacción nunca podería ter a consideración de erro. O que poderiamos chamar o “dolce far niente” sería así un seguro de vida por parte daqueles que pretendesen non equivocarse nunca. Con todo, a vida real, non funciona así, aínda que non sexan poucas as veces que tal estratexia pareza alzarse cos meles aparentes do triunfo. Mentres tanto, quedo con outra das frases de Sánchez nese mesmo acto:
Gobernar significa remangarse e afrontar os problemas … e non cruzarse de brazos.
APUNTAMENTO FINAL: na foto que encabeza esta entrega pode verse unha folla manuscrita do propio Stefan Zweig. É o texto que redactou pouco antes de que el e a súa muller suicidáranse por culpa dunha Europa que se destruía a si mesma. Xa se trasladaran a Brasil e por iso é polo que a carta, escrita en alemán, tivese como encabezado a palabra “Declaraçao”. Pode lerse unha magnífica crónica sobre este suceso accedendo a este enlace do xornal EL PAÍS.